بیماری سلیاک یک اختلال آلرژی و خودایمنی روده باریک با زمینه ژنتیکی است. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد. در صورتیکه بیماران مبتلا به سلیاک ،پروتئینی از دسته گلوتن که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علایم عدم تحمل می‌شوند.
ورود گلوتن به سلول‌های پرزهای روده موجب پاسخ سیستم ایمنی و تولید آنتی بادی ضد این پروتئین ها می‌شود. واکنش التهابی ایجاد شده موجب تحلیل پرزهای روده وکاهش فعالیت آنزیمهای روده می‌شود. چون بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام می‌گیرد تخریب پرزها موجب سوء جذب می‌شود. اغلب موارد بیماری سلیاک، ژنتیکی هستند و واگیر یا سرطانی نیست. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌کند.
نشانه های بیماری:
. شایعترین علائم گوارشی شامل اسهال، نفخ، کاهش وزن ناگهانی، استئاتوره (اسهال چرب) میباشد. اسهال چرب، حجیم و رنگ پریده‌است.
از دیگر علائم این بیماری خستگی، آسیب به رشد کودک، آتروفی و ضعف عضلانی است.
سوءجذب آهن و ویتامین B۱۲ موجب کم خونی، سوء جذب کلسیم و ویتامین D موجب استئوپنی، شکستگی‌های پاتولوژیک استخوان و هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه می‌شود.
سایر عوارض بیماری آمنوره، ناباروری، تنگی پیلور، اکیموز و پتشی (کمبود ویتامین K)، خیز و درماتیت هرپتیفورم میباشد.
شیوع سرطانهای روده در بیماران سلیاکی بالاست.
از دیگر علائم بیماری سلیاک می‌توان ظاهر شدن جوش بر روی پوست، زخم‌های دهانی، عدم تعادل و هماهنگی، پوکی استخوان، افسردگی، سقط مداوم جنین، ریزش مو و پوسیدگی دندان‌ها را نام برد.
رژیم درمانی:
- از مصرف گندم، جو، جو دو سر ،چاودار آرد حاصل از آنها و کلیه محصولات غذایی تهیه شده از آنها از قبیل نان های معمولی شامل نان های ،سنگگ ،تافتون ،بربری ،لواش، نان های محلی، نان شیرمال، نان قندی، نان سوخاری، نان جو، بیسکویت ها ،ماکارونی، بلغور جو ،بلغور گندم، گندم بو داده، سبوس گندم ، سبوس جو، سبوس جو دو سر،حلیم ،سمنو ،کیک ها شیرینی های مختلف از جمله نان برنجی های موجود در بازار همانند نان برنجی های کرمانشاهی، زولبیا و بامیه ،ماء الشعیر و سایر نوشیدنی های تهیه شده از غلات و غیره جدا خود داری شود.
۲- از از مصرف جوانه گندم ،جوانه جو ،مالت نشاسته حاصل از گندم و جو ترکیبات حاوی نشاسته از قبیل راحت الحلقوم ،مسقطی و همچنین پروتئین گلوتن و کلیه محصولات غذایی تهیه شده از آنها جدا" خود داری شود.
3-از مصرف مواد غذایی آماده تا حد امکان پرهیز شود چرا که در تهیه آنها ممکن است ترکیبات فوق الذکر بکار رفته باشند.
در صورتیکه لازم باشد از مواد غذایی آماده استفاده شود بایستی حتما" برچسب روی آنها مورد مطالعه قرار گیرد و در صورتیکه در تهیه آنها از ترکیبات فوق ذکر استفاده شده است، این مواد غذایی نباید استفاده شوند برای مثال در تهیه سوپ های آماده، سوسیس ها ،کالباس ها ،همبرگر، کنسروها ، مواد غذایی تهیه شده با آرد سوخاری بستنی ها ،رب های گوجه فرنگی، سس ها از جمله سس سویا،سس خردل، برخی آب نبات ها، برخی شکلات ها ،اسمارتیس ،شیر کاکائو و ... ممکن است از ترکیبات فوق الذکر استفاده شده باشد.
۴- ترکیبات پایدارکننده ،طعم دهنده، امولسیون کننده، قوام دهنده و غیره که در صنایع غذایی بکار می روند ممکن است حاوی برخی مواد غیر مجاز فوق الذکر باشند.
۵- مصرف برنج، ذرت و آرد آنها مجاز میباشد.
۶- این بیماران میتوانند از نان ها، بیسکویت ها ،کیک ها و شیرینی های تهیه شده از آرد برنج، آرد ذرت و آرد سویا استفاده نمایند.
۷- مصرف حبوبات از قبیل عدس ، نخود ،لوبیا ،باقلا ،لپه ،ماش ،سویا ،آرد و جوانه آنها مجاز می باشد.
8-مصرف لبنیات شامل شیر،ماست بویژه ماست ،پروبیوتیک ،کره ،خامه و پنیر مجاز می باشد. در مواقعی که بیمار اسهال دارد از مصرف شیر خودداری نماید.
9-مصرف میوه ها و سبزی ها و آب آنها، سیب زمینی ،مغزها، انواع گوشت های سفید و قرمز، تخم مرغ، روغنها بویژه روغن کلزا که حاوی %١٠ اسید چرب امگا۳ میباشد، مارگارین، قند، شکر، مربا، عسل ، مخمر آبجو ،چای و قهوه مجاز میباشد .
10 - تجویز مکمل ویتامین ها و مواد معدنی از قبیل ویتامین D ،کلسیم ،روی و آهن بر مبنای وضعیت بیمار می باشد.
نکات تغذیه ای:
در این بیماران لازم است حتما در صبحانه نان رژیمی قید شود.
در وعده های غذایی ناهار و شام نیز باید برنج قید گردد.
در مواردی که بیمار به دلیل بیماری سلیاک مبتلا به اسهال است بهتر است اولا" شیر از رژیم غذایی حذف شود و ماست بویژه ماست پروبیوتیک جایگزین آن گردد و ثانیا مصرف قندهای ساده کمتر شود.
یک نمونه رژیم در سلیاک:
صبحانه: 2 کف دست نان بدون گلوتن+ 1 قوطی کبریت پنیر کم چرب + یک فنجان چای+ یک عدد گردو
میانوعده: 1عدد موز متوسط +1 لیوان شیر کم چرب + یک عدد کیک بدون گلوتن +5 عدد بادام
نهار: 10 ق غ لوبیا پلو +60 گرم گوشت چرخ کرده + سالاد
میانوعده: یک لیوان ذرت بو داده پنیری + یک عدد سیب متوسط
شام: 3 برش مثلثی کوکو سبزی (2عدد تخم مرغ +سبزی کوکو)+ 1 کف دست نان بدون گلوتن یا 4 تکه جوجه کباب یا کوبیده + 1 کف دست نان بدون گلوتن
نرم افزار مدیریت مطب آنلاین بقراط
نرم افزار مدیریت مطب آنلاین بقراط، ثبت پرونده های الکترونیکی، مدیریت مالی مطب، جستجوی پزشکان، نوبت دهی آنلاین مطب و همچنین آموزش و توصیه های بهداشت و سلامت